Leonardoschool, wat is dat?

Een Leonardoschool is een school waar gewoon onderwijs gegeven wordt, maar waar het ook mogelijk is voor hoogbegaafden om les te krijgen op hun eigen niveau. De hoogbegaafden zitten in een aparte groep/klas van de gewone school, maar horen verder gewoon wel bij de reguliere school.

De lessen die ze krijgen zijn wel anders, omdat ze sneller door de gewone lesstof van een school heen gaan en dus versnellen bestaat de mogelijkheid om het schoolwerk zo aan te bieden dat hoogbegaafden zich niet meer hoeven te vervelen. Daarnaast krijgen ze vooral verbreding en verdieping. Het Leonardo onderwijs werd bedacht en opgericht door oud school directeur Jan Hendrickx. Hij heeft zich voorgenomen om binnen enkele jaren het probleem voor hoogbegaafden op te lossen door overal in Nederland met scholen samen te gaan werken die echt wat voor hoogbegaafden willen doen en die dan met hulp en advies van de Leonardostichting enkele Leonardoklassen zullen gaan realiseren. Het enige wat een school nodig heeft is de bereidheid en (een of twee) lege lokalen. Er zijn in Nederland al verschillende scholen waar ook Leonardo onderwijs gegeven wordt. Er zijn op dit moment meer basisscholen die Leonardoonderwijs geven aan hoogbegaafden, dan colleges, maar in Zwijndrecht is het eerste college in 2008 gestart met een Leonardogroep.
Scholen die een (of twee) Leonardogroepen hebben worden vaak Leonardoscholen genoemd, maar op een Leonardoschool is er natuurlijk helemaal geen sprake van les aan uitsluitend hoogbegaafden en de deelnemende school behoudt verder ook gewoon de eigen schoolnaam.

Waarom speciale klassen voor hoogbegaafden?

Binnen het reguliere onderwijs kan er niet aan de leerbehoeften van hoogbegaafden worden voldaan. Hoogbegaafden is het belangrijk dat ze versneld kunnen leren, met leerstof die dieper ingaat op kennis en verbreding van thema's. De verdieping en de verbreding s vooral om te voorkomen dat leerlingen te snel gaan. Het gewone gemiddelde lesstof op basisscholen is voor hoogbegaafden echt erg makkelijk, en daar zouden ze doorheen kunnen vliegen als scholen hoogbegaafden een kans zouden geven. Het heeft jaren geduurd voor dit besef een beetje begon door te dringen. De meeste scholen weten nog steeds niet hoe ze met hoogbegaafdheid om moeten gaan en laten daarom de leerlingen een beetje aan hun lot over. De vraag: 'Als de leerstof voor hoogbegaafden meestal zo makkelijk is, waarom gaan ze zich dan vervelen?' Kan alleen beantwoord worden met: Omdat niemand het leuk vindt om 8 jaar lang te gemakkelijk werk te doen. Verveling maakt veel stuk: concentratie, interesse, plezier in leren, relaties met anderen (die zich blijkbaar wel gewoon goed voelen bij het aangeboden werk), en het zelfvertrouwen. Hoogbegaafden kunnen zelfs heel slecht gaan presteren door gebrek aan motivatie.

Hoogbegaafden aparte lessen

In het reguliere onderwijs zitten ook veel zorgleerlingen die juist moeite hebben met leren en die daarom extra aandacht nodig hebben en krijgen. Verder is er de grootste groep, de gemiddelde leerlingen, met een IQ van rond de 100. Het onderwijs is afgesteld op deze gemiddelden. Hoe verder leerlingen 'afwijken' van dat gemiddelde, hoe moeilijker het is voor de leerling om zich op de goede manier, naar zijn of haar mogelijkheden, te ontwikkelen. Voor kinderen met een leerachterstand of een wat lagere intelligentie zijn er veel extra's op scholen. Denk aan bijlessen, interne begeleiding, remedial teaching, leesouders, enzovoorts. Het doel is om ervoor te zorgen deze kinderen zoveel mogelijk kans te geven om op een gewone school te kunnen blijven en om bijzonder onderwijs te voorkomen.
Voor kinderen met een hoog IQ (125 +) is het echter niet vol te houden om zich lang te concentreren op de reguliere lesstof van scholen. Het werk is op vrijwel alle fronten te gemakkelijk, te saai, weinig uitdagend… Omdat het zo snel begrepen wordt, gaan deze leerlingen van alles doen om hun dagen door te komen, behalve zich concentreren op iets wat ze al begrijpen. De herhalingen die anderen wel nodig hebben, zijn slopend voor hoogbegaafden, vooral als dat jaar in jaar uit maar doorgaat.

Leonardo onderwijs

Op Leonardoscholen zie je vaak dat hoogbegaafden de basisschool leerstof in een paar jaar al doorlopen hebben. Ook de lesstof van middelbare school kan in versnel tempo worden aangeboden. Er worden juist veel herhalingen weggelaten om verveling te voorkomen. Versnellen is binnen het Leonardo onderwijs gewoon en geen uitzondering maar eerder een noodzaak. Dan zie je dat deze kinderen veel beter gaan functioneren, en beter gaan presteren.

Hoogbegaafden in het reguliere onderwijs

Hoogbegaafden worden helaas nog vaak begeleidt door leerkrachten die denken dat een hoogbegaafd kind altijd een succesvolle leerling is, die prima cijfers haalt. Dit geldt echter maar voor een klein deel van de hoogbegaafden (gemotiveerde jongetjes die het leuk vinden om de beste van de klas te zijn bijvoorbeeld), maar meestal komen alle hoogbegaafden vroeg of laat in de problemen. Meisjes zie je vaker en eerder in de problemen komen dan jongetjes. Meisjes worden vaak passief, trekken zich terug, maken de gekste fouten, halen steeds slechtere resultaten, komen ongemotiveerd over, dagdromen veel, geven ergens gedurende hun schooltijd helemaal op en voeren weinig of niets meer uit. Leerkrachten die vaak geleerd hebben alleen maar naar prestaties te kijken, kunnen zich meestal niet voorstellen dat een hoogbegaafd kind zo weinig of zo matig of slecht presteert, en gaan dan twijfelen aan de uitslag van een IQ test, of ze denken zelfs dat het kind iets mankeert. Het gevolg kan zijn dat een hoogbegaafd kind wat zich al ziek verveelt en zich terugtrekt van de groep, dan nog eenvoudiger werk aangeboden krijgt, waardoor het probleem nog groter wordt dan het al was. Het komt zelfs voor dat hoogbegaafden ten onrechte worden versleten voor kinderen met leerstoornissen of ziektebeelden, zoals stoornissen in het autistisch spectrum, add, adhd, NLD, autisme, enzovoorts.

Verveling

Al hun problematische gedrag komt echter voor uit verveling. Als je meestal snel begrijpt wat er in de les verteld wordt, ga je al snel aan andere dingen zitten, denken, uit het raam staren, of gewoon zitten dagdromen. Door de verveling gaat de leerling ook steeds minder goed opletten waardoor het schoolwerk een kaartenhuis begint te worden wat steeds verder in elkaar zakt. Een hoogbegaafd kind begrijpt vaak zelf niet wat er met haar of hem aan de hand is en voelt zich ook niet prettig als het fout gaat op school. Ze vinden vaak niet veel aansluiting bij leeftijdgenoten omdat ze anders denken en anders leren, maar ook omdat hun problemen op school hen onzeker (en niet zelden) depressief maakt. Een onderwijzer of docent die dat niet begrijpt (helaas zijn die nog steeds in de meerderheid) en die dan niet bereid is verbreding en minder herhalingen/oefenstof aan te bieden, is een regelrechte ellende voor hoogbegaafden. Deze leerkrachten houden het probleem in stand en maken het steeds erger. Hoogbegaafde kinderen hebben dan ook vaak een heel moeizame en verdrietige schooltijd. Omdat hun prestaties achter blijven bij hun mogelijkheden, komen ze vaak op te laag vervolgonderwijs terecht, waardoor het probleem ook daar weer in stand gehouden wordt.

Leonardo onderwijs

Gelukkig wordt daar nu echt iets tegen gedaan en met het Leonardo onderwijs en het doorzettingsvermogen van Jan Hendrickx en de Leonardostichting, ziet het er naar uit dat er eindelijk verbetering komt in de situatie van hoogbegaafden. Jan Hendrickx wil binnen vijf jaar overal in Nederland samenwerken met scholen die naast het gewone onderwijs, ook Leonardoonderwijs aan hoogbegaafden uit hun regio zullen geven.

Begaafdheisprofielscholen

Vanuit een andere hoek, namelijk vanuit het CPS, zijn er de zogenaamde begaafdheidsprofiel scholen opgericht. Deze staan los van het Leonardo onderwijs maar het gaat hier ook om onderwijs aan hoogbegaafden. Het project startte in het schooljaar 2004-2005 te Amersfoort en wordt gestimuleerd door het ministerie van OCW.

Andreas Blender