In 2007 begon het te rommelen in de Amerikaanse economie en ook in Europa werd het allemaal wat onstabieler. Vanaf 2001, na de aanslagen op 11 september vreesde men in de VS al voor een recessie. Om dit te voorkomen besloot het Federal Reserve (het Amerikaanse stelsel van centrale banken) de rente fors te verlagen. Lenen werd gemakkelijker. Te gemakkelijk…
Omdat de drempel om geld te lenen lager en lager werd, werden er al snel meer woningen dan ooit gekocht en steeds meer leningen verstrekt. Kredieten werden snel en gemakkelijk verleend, tegen een zeer aantrekkelijke lage rente. De laagste rente bedroeg zelfs maar 1%. Hypotheken met een variabele rente werden zeer goedkoop. Er verschenen ook allerlei nieuwe aanlokkelijke hypotheekvormen bij, waar grif gebruik van werd gemaakt. Steeds vaker werden er leningen verstrekt waarvan het geleende bedrag veel hoger was dan de waarde van hetgeen waarvoor men het geld nodig had om iets aan te schaffen. Bijvoorbeeld: voor een huis wat 200.000 dollar kostte werd veel meer geld geleend dan het noodzakelijke bedrag. Er werd extra geleend om verbouwingen te verrichten, luxe spullen te kopen, andere schulden af te betalen of om een extra auto te kopen. Geld lenen was zo gemakkelijk geworden dat veel mensen meer geld leenden dan ze zich konden permitteren. Vanaf 2002 werden er zelfs ook aan personen leningen verstrekt die als ‘niet kredietwaardig’ werden beschouwd. Dus hoewel deze mensen het geld mogelijk niet terug konden betalen werden hen toch leningen verstrekt. Meestal ging het om grote geldbedragen. Bij het zogenaamde low-lock-loan werden er weinig relevante inkomensgegevens gevraagd en bij het no-lock-loan werden deze gegevens zelfs helemaal niet meer gevraagd. Iedereen kon dus geld lenen. Maar kon iedereen het ook terug betalen?
Kredietcrisis, banken komen geld tekort
Huizen werden duurder, want men kon te gemakkelijker een huis kopen. De vraag naar huizen was groot dus de prijzen stegen. Als gevolg van de stijgende huizenprijzen werd er dus nog meer geld geleend. Omdat een huis kopen steeds gemakkelijker werd, zagen aardig wat mensen in dat je snel en eenvoudig geld kon verdienen door huizen te kopen en met winst te verkopen. De prijzen stegen immers snel. Door de lage instaprente kon men veel winst maken als een huis verkocht werd voordat de rente overging in de normale rente. Men maakte op die manier in korte tijd flinke winst. Kopen en verkopen, kopen en weer verkopen, stond bekend als ‘flipping’.
Lening afsluiten, geld lenen, laagste rente ooit
Op den duur bleek dat veel leningen waren verstrekt aan personen die niet kredietwaardig bleken en zowel de banken als de klanten hadden risico’s genomen die veel te groot waren. Met alle gevolgen van dien. Vaak had men leningen verstrekt op basis van inkomensgegevens en overige gegevens die niet volledig waren of gewoon onjuist, omdat mensen konden lenen zonder eerst bewijzen van hun opgegeven inkomen te overleggen. Op die manier is (te veel) lenen wel heel gemakkelijk maar ook voor velen, te aantrekkelijk en te risicovol. Zolang de prijzen van de huizen bleven stijgen leverde dit echter nog geen grote problemen op. Men kon het huis altijd weer verkopen met flinke winst om op die manier uit de problemen te komen. De woningprijzen stegen op den duur echter zo enorm dat de huizen voor steeds meer mensen onbetaalbaar werden. De hypotheekrente steeg eveneens, toen de Federal Reserve een paar jaar geleden de rente omhoogtrok. Vervolgens begonnen steeds meer mensen moeite te krijgen met het aflossen van hun leningen. Ook liep juist tegen die tijd van veel leningen de rentevaste periode af en dus werden de aflossingen ineens een stuk duurder. Bij de leningen met lage instaprente was die stijging soms opmerkelijk groot. Veel mensen konden niet meer aan hun financiële verplichtingen aan banken voldoen. Als schulden te hoog waren opgelopen legden banken beslag op huizen, die in waarde daalden. De vraag naar mooie dure huizen nam verder af en steeds meer mensen konden niet meer aan hun financiële verplichtingen bij de banken voldoen en raakten, net als de banken, dieper in de financiële problemen.
Banken moeten gered worden
Vanaf 2006 moesten steeds meer banken stoppen met het verstrekken van hypotheken en leningen. Medio 2007 werden de voorwaarden om te kunnen lenen, aan strengere regels verbonden. Veel mensen kampten (en kampen nog) met grote schulden, terwijl de prijzen van de huizen blijven dalen. De banken zitten eveneens in de problemen want ze hebben meer uitgeleend dan ze terugkrijgen. Als de banken de tekorten alleen kunnen oplossen door meer geld bij te drukken, werkt dit inflatie (geldontwaarding) in de hand.
Europa en de economische crisis
Ook in Europa is de economie niet stabiel meer. Hoe ernstig de invloed van de economische problemen in de VS op Europa zal zijn, is niet te voorspellen. Een kenmerk dat alles met elkaar verband houdt is dat de aandelen van banken wereldwijd in waarde zakken. Het vertrouwen is weg of instabiel. Het is ook niet te voorspellen hoe het zich in de VS verder zal ontwikkelen. Alhoewel men er over het algemeen vanuit gaat dat men met een grote crisis rekening moet houden. Als consumenten eenmaal het vertrouwen in de economie verliezen, gaat het nog harder achteruit, omdat niemand dan meer geld wil uitgeven, wat weer slecht is voor de economie. Ook halen mensen hun spaargeld af van rekeningen van banken die al in de problemen zitten, waardoor die banken het nog zwaarder krijgen. Een poging om de economie van Amerika te stabiliseren met 700 miljard dollar om de banken te redden, werd onlangs afgewezen door het huis van afgevaardigden. De Dow Index maakte hierop een recordterugval. Het is momenteel zelfs praktisch onmogelijk om nog een krediet af te sluiten in de VS, omdat de kredieten bevroren zijn. Veel banen gaan verloren en de crisis groeit. Ontelbare Amerikaanse banken zitten in zware financiële problemen. Het plan om de economie te redden met 700 miljard dollar werd in de nacht van 2/3 oktober 2008 met slechts een stem meerderheid van de senaat 74 stemmen voor, 25 stemmen tegen, goedgekeurd. Het plan werd vervolgens opnieuw aan Het Huis van Afgevaardigden voorgelegd en werd alsnog goedgekeurd.
Economische crisis in Nederland
De huizenmarkt in Nederland lijkt vrij stabiel, en ook onze economie is nog gezond, maar toch zal ook Nederland (en de rest van Europa) gevolgen ondervinden van deze economische ontwikkelingen. De tijd zal moeten uitwijzen hoe ernstig de gevolgen wereldwijd zullen zijn. Vooralsnog leek het erop dat in Nederland en elders ter wereld, mensen vooral bang zijn voor een economische crisis waardoor er een soort paniekvoetbal ontstond. Onze economie was eigenlijk gewoon gezond, maar het voortdurende wikken en wegen van de media en speculaties over wat er allemaal mis zou kunnen gaan als, wanneer, dan, als… maakte mensen onzeker waardoor de consument mogelijk minder vertrouwen kreeg in de economie, wat juist niet goed is voor de economie. Als mensen neigen om hun geld niet meer uit te geven zal de economie inderdaad nog onstabieler worden. Angst is echtere een slechte raadgever en de kans is groot dat de storm over een paar jaar weer is gaan liggen en dat het in Europa allemaal wel meevalt met de crisis. Momenteel verwacht men dat 2009 een jaar zal worden waarin de werkloosheid zal toenemen en de recessie pas echt voelbaar zal worden.
Overleeft Nederland de recessie?
Bij een recessie is er sprake van een duidelijke teruggang van welvaart. De economische groei komt eerst stil te liggen en loopt uiteindelijk terug. Dit heeft tot gevolg dat mensen minder geld gaan uitgeven, dat banken niet graag geld uitlenen en dat banken ook elkaar niet graag geld meer lenen. De vloeiende beweging van de economie wordt stilgelegd of afgeremd. Werkloosheid en onzekerheid over spaargelden zijn het gevolg. Pensioenfondsen kunnen bijvoorbeeld ook in de problemen komen omdat beleggingen fout lopen.
Economen kunnen niet precies voorspellen hoe de recessie verder zal verlopen. Of Nederland er weer uitkomt en hoe, is nu nog niet te voorspellen. De meeste economen gaan er echter vanuit dat het enkele jaren minder zal gaan met de economie maar dat er ook weer een opleving zal komen en een herstel van de economie.
Non-fictie, anna appels, artikel